شهرسازی چیست؟
شهر ، نه تنها برای یک فرد، بلکه برای شمار بسیاری از افراد ساخته شده است. مردمانی که متعلق به محیط ها ، رفتارها ، اشتغال ها و طبقات اجتماعی بسیار متفاوتی هستند ، به همین خاطردر شهرسازی باید شهری را جستجو و خلق کند که بتوان خواسته ها و نیازها و تصورات ذهنی تمامی شهروندانش را پاسخگو باشد.
برای میلیونها نفر، طبقات، شخصیت های بسیار متفاوت ، شهر تنها یک شیء ادراکی و حتی در بعضی مواقع یک شی خوش آیند نخواهد بود، بلکه شهر محصول فعالیت سازندگان متعددی میباشد که مدام در حال تغییر هستند . ممکن است در دوره زمانی مشخصی ، چهره عمومی شهر ثابت باقی بماند، ولی جزئیاتش بی وقفه در دگرگونی است.
شهر محدوده ای است که رسماً در تبعیت یک شهرداری میباشد و بیش از 25 هزار نفر جمعیت ساکن دارند را گویند.
تعریف کلی شهرسازی :
مداخله و تنظیم فضا و فعالیت به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان را شهرسازی تعریف میکنند. شهرسازی علمی است که به بررسی همه ی تحولات اجتماعی،اقتصادی، سیاسی و فیزیکی یک شهر می پردازد و تلاش می کند که روابط موجود در یک شهررا در قالب نظامی هماهنگ، مدیریت و سازمان دهی کند.
محیط زیست مفهوم جامعی را در برمیگیرد. در حالیکه شهر و شهرسازی تصویر محدودی از آن را در یادآور میشود.همچنین شهر یکی از پدیده های بشری در محیط زیست است، که به منظور اسکان ، تامین معیشت، داشتن روابط اجتماعی و اقتصادی و مانند آن ها میباشد. برهمین اساس الزام به تثبیت در یک محیط و احتیاج به زندگی در کنار یکدیگر، انسان را بر آن داشت تا در محیط اطراف خود ، به ایجاد مسکن بپردازد.به عبارت کلی تر ، شهر از الحاق یک مکان فیزیکی با مردم ساکن آن به وجود آمده است.
لازم به ذکر است که شهرسازی در کتب لاتین به مفاهیم مختلفی از جمله فن و مهارت ساخت شهر، تهیه نقشه شهر، تدبیر کردن در امور شهر و ساخت محیط شهر تعبیر شده است.
در اصل شهرسازی یک کارگروهی است که با زندگی روزمره و لحظه ای انسان ها ارتباط دارد، و با شرکت متخصصین علومی ست که به نحوی در زمینه مسائل شهری دانش دارند و درجهت بهبود، توسعه وبه طورکلی وضع آینده آنها به تعیین برنامه میپردازند.
ما واقعیتی بیرونی تحت عنوان شهرسازی نداریم، یعنی؛ هیچ دستگاه، واحد یا نهاد اجتماعی توان طراحی و ساخت پدیده ای به بزرگی شهر را نخواهد داشت. درنتیجه به جای آن از عنوان های برنامه ریزی شهری و طراحی شهری استفاده می کنیم.
شهرسازی از نگاه صاحب نظران این عرصه :
- لوکوربوزیه:«آغاز شهرسازی معاصر به پایان قرن هفدهم، زیالی لوئی چهاردهم است و او را نخستین شهرساز دنیای غرب بعد از تمدن روم می داند »
- زیگفرید:«آغاز شهرسازی معاصر به سالهای آخرین قرن شانزدهم بر میگردد. یعنی دوره پاپی سیکستوس پنجم که وی را اولین شهرساز مدرن می داند.
- زیرلو:«نظام جدید خانه‌سازی در حومه‌ها که امکان جرایی یک نفر از همسایه‌اش را میسر می سازد، ترجمان تجملی خانه‌های بشر اولیه است.
- کبیل: شهرسازی دانش سامان دادن کاربری زمین، تامین محل ساختمانها و مسیر جاده‌های ارتباطی با حداکثر عملی بودن و راحتی و دسترسی است.
- لینچ : شهرسازی توزیع نظام کلی فضایی فعالیتها و عناصر در یک منطقه یا زمین است.
- چیپین : انجام تلاش منظم و سیستماتیک در جهت پیش بینی گرایشهای اجتماعی و اقتصادی یک جامعه و هماهنگ کردن محیط فیزیکی با آن شهرسازی است. همچنین در تعریفی دیگر شهرسازی را چیزی جز انجام کاربری زمین ندانسته است.
برخی دیگر از صاحب نظران در این عرصه، شهرسازی را نوعی برنامهریزی فیزیکی دانسته اند که در جهت ارائه طرح و برنامه ریزی فیزیکی آینده، نگرش به حال و گذشته نیز لازم میباشد و در تمام زمینه‌ها فرآیند حال و گذشته باید نگریسته شود.
محورهای اصلی شهرسازی :
- برنامه ریزی شهری
- برنامهریزی منطقهای و ناحیهای
- برنامه ریزی حمل ونقل
- برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی
- برنامه ریزی شبکه های زیرساختی
- برنامه ریزی محیط زیست
حقوق شهری :
در حقیقت حقوق شهری شاخه ای منشعب از حقوق اساسی و حقوق اداری میباشد که هر دوی آنها از شاخه های حقوق داخلی عمومی محسوب میگردد، که موضوع آن رابطه مردم شهر با شهرداری ، و حقوق و تکالیف آنها در برابر یکدیگر ، تعیین هدف ها ، وظائف ، و روش انجام آنها ، اداره امور شهر و کیفیت نظارت شهرداری بر رشد موزون و هماهنگ شهر خواهد بود.
مشکلات شهرنشینی در عصر حاضر:
شهرنشینی فرایندی میباشد که در آن تغییراتی درسکونتگاه های انسانی ، به دلیل افزایش، تمرکز ، و تراکم جمعیت به وجود آمده است.
در حال حاضر توسعه شهرنشینی و تحولات اجتماعی و اقتصادی شهرها ، چه از نظر اجتماعی و چه از نظر اقتصادی در زمینه زندگی شهری، نارسائی هایی به آورده است که در بسیاری موارد به صورت مسائلی اساسی جلوه گر شده است. مهم ترین عواملی که زندگی شهری و طبیعت شهرنشینی را با مشکل روبرو کرده است، عبارتند از:
- فقر و عدم تساوی و ایجاد اختلاف طبقاتی شدید مالی
- تزلزل اقتصادی و بیکاری بیشتر افراد جامعه
- اتکا و وابستگی
- آلودگی زیست محیطی
- تراکم بیش از اندازه در یک محیط
- از هم گسستگی قوام و اساس خانواده
- ایجاد آلودگی صدا و افزایش فشارهای عصبی
- مشکلات اجتماعی شدید
- آلودگی هوا و افزایش امراض
- کمبود وسایل تفریحی
- افزایش مشکلات مسکن
- رواوردن به زاغه نشینی
- جابه جائی صنایع و…
نکاتی که در بالا ذکر شد، از مهمترین مشکلات و مسائلی است که شهرنشین امروز با آن مواجه میشود. بنابراین در این برهه زمانی علم شهرسازی مطرح می گردد و با (شهرسازی – شهرساز) پیدا نمودن راه حل ها و روش هایی که می توان بر این مشکلات فائق آمد، و پیشرفت تکنولوژی و مظاهر و آسایش در جهت بهبود هر چه بیشتر و بهتر زندگی شهری کمک میکند.
تکنیک های شهرسازی :
ارائه تکنیک شهرسازی در واقع به سه بخش اساسی می توان تقسیم میشود :
- در رابطه با ارتباطات ( جاده ها ، از قبیل : پیاده ، سواره ، پل ها ، میدانها و…).
- در رابطه با احداث ساختمانها ( از قبیل مراکز تجاری ، مسکونی ، صنعتی و )
- در رابطه با فضاهای سبز ( از قبیل : پارک ها ، باغ وحش ….)
کلیه زمینه هایی که در داخل یک شهر قرار دارند شامل یکی از بخش های فوق می باشند و به طور کلی تکنیک های شهرسازی در فضاهای شهری تجلی و نمود پیدا می کند .
کلام آخر:
شهر تاثیرگذار بر، باور ، اندیشه و رفتار شهروندان خود خواهد بود. بنابراین برای زندگی کردن در چنین محیط هایی باید تدابیر و برنامه های خاصی را برای بهبود و ارتقا کیفیت کارکردی ، کالبدی ، اجتماعی و… را در نظر داشت .در اصل کلماتی همچون عشق ، محبت ، دوست داشتن ، صفا و صمیمیت، رعایت حقوق دیگران ، احترام به قانون و … دیگر در شهرهای امروزی بی روح و بی معنی شده اند.
شهرهای امروزی ، به خصوص کلان شهرها و شهرهای بزرگ ، به محل هایی ناامن ، زشت ، ناسالم ، شلوغ ، پر سروصدا ، فاقد روح ، خشن و … تبدیل گشته و در بسیاری از موارد به دلیل این مسائل حالت بحرانی ایجاد شده است، در مقابل حل این بحرانها ، دانش شهرسازی با وجود قدمت کم این دانش، سرعت در تحولات شهری و شناخت کم آن توسط قشر عمده ای از مردم، کارایی علمی بالایی داشته و به کمک حل این بحران ها می آید.
