معماری پایدار چیست؟
در مطالعات به عمل آمده، این نتیجه حاصل شد؛ که معماری اکوتک و معماری ارگانیک و تا حدودی تفکرات معماری پست مدرن؛ به معماری پایدار نزدیک می باشند. نتایج بدست آمده، از این بررسی ها حکایت از آن دارد؛ با توجه به کمبود انرژی و مشکلات زیست محیطی، رشد شهر نشینی، باید درپی خلق آثار معماری پایدار باشیم.
سبک معماری پایدار، باید در یک شرایط زمانی شامل این موارد باشد: هماهنگی و سازگاری با طبیعت و محیط زیست. حداقل آسیب به طبیعت و صرفه جویی در انرژی . تاثیر پذیری از شرایط فرهنگی، محیطی واقلیمی، پاسخ درست به نیازهای عملکردی، خوانایی و دور از ابهام ……
تعریف معماری پایدار :
مفهوم پایداری در معماری، این نیست، که بناهایی خلق کنیم، تا صرفاً عمر زیادی را سپری کنند. چون یک بنا با عمر چندین صد ساله، با نیازهای زمان حال هماهنگی ندارند. معماری پایدار را میتوان، اینگونه تعریف کرد؛ که به نیازهای زمان حال خود، پاسخگو میباشد. کمی تأمل و مطالعه در بناهای سنتی مشخص می نماید، در خیلی از این بناها ، شرایط فرهنگی ، اقلیمی ، اصالت و مصالح کاملا رعایت شود.
اما با نیازهای معماری این زمان و نوع زندگی شهر نشینی، و محدودیت های موجود هماهنگ نمی باشد. همچنین شرایط و شاخصهایی که امروزه، نوعی از معماری را به عنوان ( معماری پایدار ) تعریف می کند.
در زمان های آینده ممکن است، با مفهوم امروزی کاربردی نباشد. مباحث نوین معماری پایدار سعی بر آن دارد. تا از اثرات منفی معماری جدید بر محیط زیست کاسته شود. و در عوض با بکار گیری مواد و مصالح همگون با محیط و طراحی ویژه اقلیمی در مصرف انرژی صرفه جویی به عمل آید.
پس با توجه به زندگی و نیازهای امروز معماری، و محدودیت در زمینه منابع انرژی ، یک سری شاخص های کلی را می توان، به عنوان اصول معماری پایدار، معرفی کرد. که شامل موارد ذیل می باشد:
1- تاثیر پذیری از شرایط فرهنگی و محیطی و اقلیمی
2- هماهنگی و سازگاری با طبیعت و محیط زیست و حداقل آسیب به طبیعت
3- صرفه جویی در نگهداری انرژی
4- پاسخ درست به نیازهای عملکردی
5- خوانایی دور از ابهام و درک مردم
6- تاثیر گرفتن از معماری بومی اما به صورت امروزی
7- استفاده درست از مصالح هم از لحاظ بصری و هم زیست محیطی
پایدار و تاثیر پذیری از شرایط فرهنگی و محیطی و اقلیمی:
هر انسانی در اجتماع و شهر و یا کشوری زندگی می کند؛ که فرهنگ و شرایط خاص خود را دارا می باشد. این فرهنگ و سنت ها همانطور که در زندگی آن ها تاثیر گذار است. باید در نوع معماری نیز تاثیر گذار باشد. چون معماری نیز جز لاینفک زندگی انسانها می باشد. در این بحث می توانیم، به عنوان منطقه گرایی یاد کنیم؛ که رویکردی است، در تعامل، هماهنگی با فرهنگ و بستر فرهنگی قرار داشته، و بر لزوم توجه به ویژگی های فرهنگی ، جغرافیایی و اقلیمی یک منطقه خاص تاکید می کند.
برای این امر ، تاریخ معماری معاصر نشان از آن دارد؛ که معماران پست مدرن تلاش کردند . تا نگاه معماران را به سمت فرهنگ، تاریخ و سنت، در یک کلام، آن چیزی که هویت انسان ومحیط کالبد پیرامون آن را شکل می دهد ، برگردانند.
به عبارتی دیگر، معماری نباید، مانند یک محصول صنعتی بصورت سری و انبوه تولید شود. بلکه باید شرایط اطراف، محیط، آداب و رسوم، و فرهنگ، در آن تاثیر بگذارد. و در خلق یک معماری پایدار، باید شرایط اطراف در آن دارای نقش، باشند. این تاثیر می تواند، از لحاظ نوع فرم ، اقلیم و مصالح و … باشد.
در واقع باید بنایی خلق کنیم، که نسبت به اطراف خود (غریبه)نباشد. طراحان پایدار باید بعد از تطبیق بنا با اقلیم و شرایط اطراف و توجه به بهره گیری از انرژی های محیطی ، به فرهنگ و دین و نژاد مردمی که قرار است، برای آنها طراحی کنند، توجه نمایند.
هماهنگی و سازگاری با طبیعت و محیط زیست در سبک معماری پایدار (درک محیط)
طراحی پایدار، با درک از محیط ا طراف آغاز می شود. اگر ما به امکانات محیطی که در آن هستیم، آگاه باشیم. می توانیم، از صدمه زدن به آن ها جلوگیری کنیم. درک محیط، باعث مشخص شدن مراحل طراحی، از جمله جهت قرار گیری نسبت به خورشید و چگونگی قرار گیری ساختمان در سایت می گردد. در همین راستا تلاش های زیادی در معماری ارگانیک و معماری اکوتک صورت گرفت.
معماری ارگانیک به تعبیری ساختمان باید طوری طراحی و اجرا شود؛ که درای کمترین آسیب و دخل و تصرف را در طبیعت باشد.
به بیان دیگر، جزئی از طبیعت اطراف خود باشد. و مصالح ساختمانی به شکل پایداری، هماهنگ با طبیعت و رنگ ها هستند؛ در کل هماهنگ با محیط هستند. طراحان پایدار باید با تجزیه و تحلیل طبیعت اطراف، به ارائه راهکار درست و مناسبی برای تلفیق اثر مصنوع در طبیعت بنمایند. بطور خلاصه ساختمان پایدار، باید دارای کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود باشد .
طراح باید با درک درست محیط، به خلق اثری بپردازد؛ که کمترین زیان را به طبیعت وارد نماید. و در معماری اکوتک به محیط زیست، استفاده از سوخت و انرژی تجزیه شوند، بازیافت و تجدید انرژی که کمترین آسیب را به طبیعت و محیط زیست وارد کند، تاثیر دارند.
صرفه جویی و نگهداری انرژی در معماری پایدار :
بحران انرژی ، آلودگی محیط زیست ، پدیده گرم شدن زمین و جزیره گرمایی شهرهای بزرگ، از مسائل قرن حاضر در سراسر دنیا محسوب می شود. که همه ی اینها موجب می شود، انرژی زیاد صرف گرم و خنک کردن فضاها شوند باید به نوعی با استفاده معقول از منابع طبیعی و مدیریت مناسب ساختمان سازی، به حفظ منابع طبیعی محدود کمک کنیم.
مصرف انرژی را کاهش دهیم، که یکی از این راهکارها طراحی ساختمان، با معماری پایدار یا سبز می باشد. در این بناها باید از اتلاف انرژی جلوگیری شود؛ و با ارائه راه حل هایی باعث استفاده مجدد از انرژی شوند.
در معماری اکوتک، سعی بر این است؛ بناهایی ساخته شوند، که نه تنها از اتلاف انرژی جلوگیری نمایند، بلکه باعث(استفاده مجدد و بهینه از انرژی ، بازیافت شوند. در حقیقت، یکی از مهم ترین شاخصهای معماری پایدار، جلوگیری از اتلاف انرژی و تجدید انرژی و استفاده از، فضای سبز در بناها می باشد. لذا استفاده از مصالح و فناوریهای مناسب با اقلیم، نقش مهمی در صرفه جویی انرژی دارند.
خوانایی و دور از ابهام بودن در معماری پایدار :
مباحثی که عنوان شد، بیشتر از درک محیط اطراف و درک محیط زیست، در معماری پایدار یاد کردیم. اما از عنوان خوانایی و دور از ابهام، میتوان، از درک مردم یاد کرد. یعنی اینکه بنایی که خلق می شود؛ باید برای مردم آن منطقه، به شکل یک بنای عجیب و غریب به چشم نیاید. نوع طراحی آن بگونه ای باشد، که با فرهنگ مردم بیگانه نباشد؛ و اصول زیبایی شناسی در آن رعایت شود.
هنگام طراحی فرم بنا و مصالح مورد استفاده، و رنگ مصالح بگونه ای عمل شود. که مردم از دیدن بنا احساس بیگانگی نکنند. همچنین از فرم ها و ترکیبات عجیب و غریب که هیچ گونه پیشینه ای در معماری منطقه ندارد، استفاده نشود.
تاثیرپذیری از معماری بومی اما به صورت امروزی:
با توجه به رشد تکنولوژی و شهر نشینان، دیگر مانند گذشته و به روش های سنتی نمیتوانیم، بناهای معماری خلق کنیم. چون هم نیاز ما از فضای معماری عوض شد. و هم روش های ساخت سنتی پاسخگو نیستند. ولی میتوان، با توجه به فناوریهای نوین، معماری بومی را به زبان امروزی ترجمه و تبدیل کرد.
استفاده درست از مصالح هم از لحاظ بصری و هم از لحاظ زیست محیطی :
نقش استفاده از مصالح را، در ایجاد معماری پایدار نمیتوان، نادیده گرفت. چون ساختمان هم از فرم و ساختاری تشکیل می شود. که این فرم و پوسته بوسیله مصالح بوجود می آیند. مصالحی که استفاده می شود، باید از لحاظ بصری و روانی که شامل رنگ و بافت و نوع مصالح می تواند، در افراد تاثیر گذار باشد.
بطور مثال، از آنجایی که دیگر از چوب به طور مستقیم، نمی توان، در اقلیم شمال استفاده کرد. اما میتوان از مصالح جدید که با طرح و رنگ چوب ساخته می شود. به عنوان تزئینات و پوشاننده ها استفاده کرد. طبق عقیده معماران اکوتک، پوسته ساختمان باید، مانند پوست بدن در مقابل تغییرات محیطی از خط واکنش نشان دهد. هم چنین باید از مصالحی استفاده کرد، که کمترین آسیب را به طبیعت وارد کند؛ حتی نوع رنگی که در آن بکار برده می شود، از موادی باشد، که برای محیط زیست ضرر ندارد.
کلام آخر:
معماری پایدار، ترکیبی چند ارزشی در بردارد : زیبایی شناسی ، محیط , اجتماع , هماهنگی با محیط , مصالح مناسب و… تمام اصول معماری پایدار، باید در یک پروسه کامل، منجر به ساخت محیط زیست سالم، هم از لحاظ بصری و روانی، و هم از لحاظ پاکی میشود؛ تجسم یابد. نوع معماری پایدار، در هر منطقه یا کشوری، با بقیه جاها متفاوت میباشد.
