مجموعه فرهنگی سعدآباد:
کاخ سعدآباد مجموعه‌ای ۱۱۰ هکتاری، در شمال شهر تهران می باشد. که توسط شاهان در دوره قاجار و دوره پهلوی، بنیادگذاری شد، و گسترش یافت. این مجموعه ی تاریخی دارای چند هکتار جنگل طبیعی، به همراه کاخ، عمارت، موزه و ساختمان های متعدد، قنات ها ، باغ ها و خیابان می باشد. کاخ سعدآباد در ناحیه شمیران، در نزدیکی دربند، و در دامنه رشته کوه البرز ساخته شده است.
این مجموعه از شمال با کوه های البرز، از شرق با گلاب دره ، از غرب با ولنجک، و از جنوب با تجریش همسایگی دارد. رودخانه جعفر اباد ، از وسط محوطه کاخ می گذرد. میانگین دمای سالانه این منطقه ۱۲٫۹ درجه سانتگراد برآورد شده است؛ و در ارتفاع ۱۶۵۰ تا ۱۸۰۰ متری از سطح دریا قرار داشته است. در دوران رضاشاه سراسر باغ سعدآباد، از رودخانه دربند تامین می شد؛ ولی در دوران محمدرضاشاه، برای دادن آب رودخانه، در نیمی از شبانه روز به مردم، و کافی نبودن این میزان آب رودخانه برای آبیاری، در سراسر مجموعه از دوازده رشته قنات قدیمی استفاده شده است.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ این مجموعه، به شکل موزه درآمد، و کاخ کنونی ریاست جمهوری در کنار این مجموعه قرار دارد. در حال حاضر چندین کاخ و ساختمان این مجموعه، در اختیار نهاد ریاست جمهوری ایران می باشد.
تاریخچه کاخ سعدآباد:
مجموعه سعدآباد چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول و پهلوی دوم، و پس از انقلاب ایران را، سپری کرده است. سعدآباد در دوره قاجار ساخته شد. و سکونت گاه تابستانی شاهان این سلسله بود. پس ازکودتای 1299 و تصرف آن توسط خاندان پهلوی، ساختمان های متعددی، بالغ بر 18 کاخ در ابعاد مختلف، در آن ساخته شدند.
هر یک از ساختمان ها، محل سکونت یکی از افراد خاندان پهلوی بوده است. محمدرضا پهلوی نیز در دهه ۱۳۵۰ در این مکان سکنی گزید، که در اوایل سلطنت او ساخت آن به پایان رسیدجدیدترین کاخ این مجموعه نیز کاخ لیلا پهلوی است، که متعلق به کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی بود. که امروزه، موزه ابکاری نام دارد.
کاخ بهمن در مجموعه سعدآباد:
کاخ بهمن یکی از بناهای ساخته شده در دوران محمدرضا شاه است، که منزل مسکونی بهمن، پسر غلامرضا پهلوی بود. این ساختمان در کنار در شمالی دربند قرار دارد. این ساختمان از سال ۱۳۸۲ به بعد، به دفتر ایران در یونیسکو اختصاص یافت، و در دوره‌ای مرکز آموزشی مجموعه سعدآباد بود. در حال حاضر این ساختمان به دفتر مدیریت موزه، تغییر کاربری پیدا کرده است.
کاخ احمدشاه:
این کاخ قدیمی‌ترین کاخ موجود در مجموعه سعدآباد است، که در اواخر سلطنت احمدشاه و از (سال ۱۲۹۷) ساخت آن آغاز، و در هنگام وزارت جنگ رضاشاه به پایان رسید. پس از انقلاب از این محل به عنوان پایگاه مرکزی بسیج زنان استان تهران استفاده شده است.
کاخ اختصاصی:
از این کاخ در سال های اولیه بعد از انقلاب ایران، به عنوان موزه تاریخ طبیعی استفاده شده است، ولی در حال حاضر در اختیار نهاد جمهوری اسلامی، و غیرقابل بازدید برای عموم است.
ساختمان جمهور:
این کاخ در دوران پهلوی، محل آخرین سال های زندگی رضاشاه، قبل از تبعید به جزیره موریس، و محل زندگی مادر شاه (تاج الملوک)، تا دوران انقلاب اسلامی ایران بوده است. این کاخ در حال حاضر در اختیار نهاد ریاست جمهوری ایران، و مخصوص اقامت مهمانان ویژه دولت ایران است. و به این جهت به ساختمان جمهور مشهور شد. این کاخ نیز در حال حاضر غیر قابل بازدید برای عموم است.
کاخ سبز در مجموعه فرهنگی سعدآباد:
کاخ شهروند یا کاخ سبز، در نقطه ای مرتفع، در شمال غربی مجموعه سعدآباد قرار دارد. این کاخ در ابتدا به صورت ساختمانی نیمه تمام بود، که به شخصی به نام علیخان تعلق داشت. و تپه ای که ساختمان روی آن قرار داشت، به تپهٔ علیخان معروف بود. رضاشاه، پس از این که ساختمان واقع بر این تپه را از علیخان خریداری کرد، کاخ کنونی را بنا نهاد، و کار ساخت و تکمیل آن، از زمان وزارت جنگی او، تا اوایل سلطنتش (سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۷ خورشیدی) به طول انجامید.
این کاخ با تلاش هنرمندان و معماران ایرانی، پس از هفت سال کار، در دو طبقه زیرزمین و همکف بنا گردید. رضاشاه از طبقه همکف به عنوان محل زندگی و دفتر کار خود، و از زیرزمین به عنوان انباری استفاده می‌کرد. همچنین یک تالار غذاخوری مجلل با میز و صندلی های منقش و کنده کاری شده در آنجا قرار دارد. همچنین ظروف با ارزش چینی و سرامیک، و نقره ایتالیایی، مخصوص پذیرایی تشریفاتی میهمانان، مورد استفاده قرار می گرفت. این کاخ به دلیل استفاده از سنگ های سبز کمیاب معدن خمسه زنجان، و سنگ مرمر خراسان، در نمای خارجی آن، به قصر سنگی یا کاخ مرمر نیز معروف است.
کاخ سفید در مجموعه سعدآباد:
این کاخ، بزرگترین کاخ موجود در مجموعه کاخ سعدآباد می باشد. نام این کاخ به علت رنگ سفید نمای آن می باشد. این بنا، علاوه بر آن‌که اختصاص به امور اداری و تشریفاتی دوران پهلوی داشت، اقامت‌گاه تابستانی محمدرضا شاه و همسرش فرح پهلوی، به حساب می آمد. این کاخ، شامل ۵۴ واحد مختلف، از جمله ۱۰ تالار تشریفاتی است که وسیع ترین آن، تالار کاخ است، که سفره‌خانه ای به مساحت ۲۲۰ متر مربع دارد. بنای کاخ، به دستور رضاشاه، در سال ۱۳۱۰ خورشیدی آغاز شد، و در سال1315 به اتمام رسید.
واقعا زیباست.